KOMPAKT ŞALTERLER

        Kompakt şalterler,üzerinde termik ve manyetik  koruma bulunan alçak gerilim devre  kesicileri sınıfına girer. Devre kesiciler normal devre şartlarında devreyi açmaya ve kapamaya, normal olmayan devre şartlarında (kısa devre ve aşırı akım) devreyi kesmeye yarayan mekanik bir koruma düzeneğidir.

Aşırı akım: Nominal akımdan büyük olan akımlardır. Her devrenin ve devredeki her elemanın üzerinde taşıyacağı akımlara nominal akım denir. Şekil-1  de aşırı akım geçen iletken telde ölçülen sıcaklığın nominal akıma göre yüksek olduğu görülüyor.sıcaklığın artması kablolarda ve devrede tahribatlara yol açar.

     Devreyi aşırı akımlardan korumak için SİGMA kompakt şalterlerde termik koruma devreye girer.

TERMİK KORUMA

     Termik koruma, bimetal adı verilen sıcaklık karşısında uzama katsayıları farklı iki metalin preslenmesi ile oluşur. Uzama katsayısı fazla olan, uzama katsayısı az olana doğru bükülür ve perdeye temas ederek sistem açtırılır. Böylece devre korunmuş olur.  

Kısa devre akımı: Faz-faz arası veya faz-toprak arası temas olursa devreden büyük bir akım geçer. Ohm yasasına göre; V=I.R , I=V/R olur. Temas anında R(direnç)»0 olur.I=V/R ifadesinde R yi yerine yazarsak    akımın çok büyük olduğu görülür. Bu akım devrede büyük tahribatlara yol açar.                     

     Devreleri kısa devre akımlarından korumak için manyetik koruma devreye girer. Kısa devre akımına maruz kalınırsa IEC(uluslar arası elektrik komisyonu) 60947-2’ye göre şalterler 30ms içerisinde devreyi açması gerekir. SİGMA kompakt şalterler 4-10ms gibi çok kısa bir zamanda açarak devredeki oluşacak tahribatı minimuma indirir.

Limitör özelliği: Sabit kontağa yatay u formu verilerek yapılır. Böylece sabit kontağın oluşturduğu manyetik alanın yönü ile hareketli kontağın manyetik alanının yönü zıt olur. Böylece hareketli kontak sabit kontaktan daha hızlı ayrılır. Sonuçta kompakt şalterler daha hızlı zamanda trip konumuna gelir. Böylece devreden en az akım geçmiş olur.Limitör özeliği devreden geçen akımı %75 oranında sınırlar.    

MALZEME YAPISI

1.      Gövde ve kapak:Sigma kompakt şalterlerde gövde ve kapak yapısı BMC adı verilen cam elyaf takviyeli polyester reçinesinden yapılmıştır. BMC, bakalite göre daha büyük kısa devre akımlarına karşı mukavemeti yüksektir.

2.      Kontaklar:

2.1.  Sabit ve hareketli kontaklar: Sabit kontagın gümüş kontağı hareketli kontağa göre daha yumuşak yapıdadır. Hareketli kontak bombeli yapıdadır ve serttir. Böylece sabit kontak üzerinde iz yapar ve geçiş direnci en az olur. Kontaklar gümüş ve alaşımlarından yapılmışlardır. Sabit kontak gümüş-karbon, hareketli kontak gümüş-volfrom, nikel kullanılır. 

2.2.  Seperatör: Seperatör arkı söndürmek için kullanılır. Hareketli kontak sabit kontaktan ayrılırken sabit kontaktan hareketli kontağa doğru akım çıkar. Bu akımın sıcaklığı yüzlerce dereceyi bulur. Buradan anlaşılır ki; arkı bir an önce söndürmek gerekir. Ark, arkboynuzları vasıtasıyla  parçalanarak söndürülür.

Kompakt Şalterlerde Kullanılan Aksesuarlar

Açtırma Bobini

Bazı durumlarda şalterin uzaktan açtırılması gerekebilir. Örneğin sistemde bir arıza veya sisteme bağlı bir makinede kaza meydana geldiğinde bir acil stop butonuyla kumanda edilen açtırma bobiniyle şaltere açtırma kumandası verilebilir. Açtırma bobini bir anahtar ve bir bobinin seri bağlanmasıyla oluşturulur. Şalterin kontakları kapalı  olduğunda seri anahtarda kapanır. Stop butonuna basıldığında bobin enerjilenir ve bobine bağlı açtırma mili şalteri açtırarak devre akımını kesmesini sağlar. Şalter kontakları ayrıldığında seri anahtarda açılarak bobinin enerjisini keser dolayısıyla bobinin yanma ihtimali önlenmiş olur. Sisteme yeniden enerji vermek için şalter tekrar kurulmalıdır.  

Düşük Gerilim Bobini

Gerilim düşmesi devredeki hassas cihazlar için sakıncalı bir durumdur ve bazı durumlarda bu cihazların hasar görmesine neden olur. Düşük gerilim bobini gerilim belli bir değerin altına düştüğünde veya enerji kesildiğinde şalteri açtırmak için kullanılır. Gerilimde yaklaşık olarak %30’luk bir düşme olduğunda gerilim bobini devreye girer ve şalteri açtırır. Düşük gerilim bobini takılı bir şalterin tekrar devreye girmesi için gerilim değerinin tekrar nominal değerin %70’inin üzerine çıkması gerekmektedir. Düşük gerilim bobinleri kompakt şalterin herhangi iki fazından beslenir ve 380V AC gerilimle çalışırlar. 

Yardımcı Kontak Bloğu

Şalterlerde bulunan diğer hareketli  kontaklar ile birlikte açılıp kapanırlar. Yardımcı kontak bloğunun normalde açık ve normalde kapalı olmak üzere iki kontağı vardır. Bu aksesuarın çıkışları ikaz lambalarına bağlanarak şalterin konumu hakkında bilgi alınabilir, devredeki diğer cihazlara sinyal gönderilebilir.

Motorlu Kurma Mekanizması

Motorlu Kurma mekanizması kompakt şalteri uzak bir mesafeden şalteri kurma, açtırma ve daha önceden trip pozisyonuna geçmiş bir şalterin yeniden kurulması işlevini görürüler. Örneğin, motorlu kurma mekanizması güç panosunun kumanda merkezine uzak olduğunda veya kompakt şaltere sık açma kapama komutu verilmesi gereken durumlarda kullanılırlar. Kompakt şalterin kapağına monte edilirler, 220V AC ile çalışırlar.

Alarm Kontak Bloğu

Alarm kontak blokları yapı olarak yardımcı kontak bloklarına benzerler, alarm kontak bloğu takılmış bir şalterin çıkışında çalışma yapılacağı zaman trip butonuna basılarak şalter trip konumuna getirilir, kontakların çıkış uçları herhangi bir ikaz sinyaline bağlanır. Böylelikle şalterin çıkış tarafında bir çalışma işlemine geçilebilir. Olası bir durumda şalter kurulmak istendiğinde öncelikle OFF konumuna alınıp kurulması gerekir,  şalter OFF konumuna alınır alınmaz alarm  kontak bloğuna bağlanmış olan bir sinyal vericiden ikaz sesi duyulur ve çalışma yapan personeli uyarır.  Bu ikaz aynı zamanda şalteri kurmaya çalışan personele de bu hat üzerinde çalışma yapıldığının uyarısını verir.